Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ “DELFINO”, Η ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ, Η ΚΡΥΦΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ
Την επομένη της βύθισης του “ΕΛΛΗ” ο Αρχηγός Στόλου Υποναύαρχος Ε. Καββαδίας εξέδωσε την με αριθμό 407/16-08-1940 απόρρητη διαταγή, με την οποία σύστησε επιτροπή αποτελούμενη από τον ίδιο, τον Πλοίαρχο Α. Χατζόπουλο, τον Πλωτάρχη Κ. Δούση, τον Υποπλοίαρχο Α. Στεργιόπουλο και τον Ανθυποπλοίαρχο Χ. Λεβαντίνο, για να διερευνήσει το συμβάν.
Η κυβέρνηση Μεταξά έστειλε άμεσα δύτες του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού στη Τήνο. Οι δύτες συνέλεξαν υπολείμματα των τορπιλών που έπληξαν το “ΕΛΛΗ”, τον λιμενοβραχίονα και την παρακείμενο ύφαλο, τα οποία παρέδωσαν στην επιτροπή.
Στις 21 Αυγούστου η επιτροπή εξέδωσε Πρωτόκολλο, στο οποίο ανέλυε τα συμπεράσματα της έρευνας, ήτοι:
- Λόγω του μεγάλου βάθους του σημείου που βρίσκεται το ¨ΕΛΛΗ” και έλλειψης του αναγκαίου εξοπλισμού ήταν αδύνατο να συλλέξουν υπολείμματα από την 1η τορπίλη.
- Τα υπολείμματα της 2ης τορπίλης (των 43cm) που χτύπησε τον λιμενοβραχίονα και της 3ης τορπίλης (των 52cm) που χτύπησε τον παρακείμενο ύφαλο ήταν ιταλικής κατασκευής και, επομένως, εκτοξεύθηκαν από ιταλικό υποβρύχιο.
Την περίοδο εκείνη η κυβέρνηση Μεταξά, δεδομένης της δήλωσης του Χίτλερ ότι δεν τον ενδιαφέρουν τα Βαλκάνια, προσπαθούσε με κάθε τρόπο να αποφύγει την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να παραμείνει ουδέτερη. Έτσι, με εντολή του Πρωθυπουργού Ι. Μεταξά, το Πρωτόκολλο αυτό κρατήθηκε μυστικό.
Μάλιστα στις 21 Αυγούστου 1940 ο Υφυπουργός Τύπου Νικολούδης διέταξε τους Νομάρχες και τους Γενικούς Διοικητές να αποκρύψουν από τις εφημερίδες τη ταυτότητα του υποβρυχίου που τορπίλισε το ¨ΕΛΛΗ” μέχρι νεωτέρας διαταγής.
Στο μεταξύ ο ιταλικός τύπος υποστήριζε ότι αφ’ ενός ότι στις 15 Αυγούστου 1940 δεν υπήρχε ιταλικό υποβρύχιο στη Τήνο και αφ’ ετέρου ότι η βύθιση του «ΕΛΛΗ» ήταν πράξη προβοκάτσιας των Βρετανών για να αναγκάσουν την ουδέτερη Ελλάδα να εισέλθει στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Οι Βρετανοί από τη μεριά τους αρνούνταν οποιαδήποτε ανάμειξη δικού τους υποβρυχίου στο συμβάν.
Γεγονός πάντως είναι ότι η Ελληνική κοινή γνώμη ήταν βεβαία για την ιταλική επίθεση.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Τότε μόνον επετράπη στο Γενικό Επιτελείο του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού να δημοσιεύσει ανακοινωθέν για την ταυτότητα του υποβρυχίου που βύθισε το “ΕΛΛΗ”. Έτσι, στις 30 Οκτωβρίου 1940, το Γ.Ε.Ν. ανακοίνωσε ότι το υποβρύχιο που τορπίλισε το “ΕΛΛΗ” ήταν ιταλικό.
Το 1950, στα πλαίσια των ιταλικών πολεμικών αποζημιώσεων της Ελλάδας από την Ιταλία, παραδόθηκε στο Πολεμικό μας Ναυτικό το ελαφρύ ιταλικό καταδρομικό «EUGENIO DI SAVOIA» (Ευγένιος της Σαβοΐας), το οποίο μετονομάστηκε τιμητικά σε «ΕΛΛΗ» και υπηρέτησε το Πολεμικό μας Ναυτικό μέχρι το 1965.
Πηγές: Αρχείον Βασιλικού Υπουργείου των Εξωτερικών, Αρχεία των Εφημερίδων “ΤΟ ΒΗΜΑ”, “ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ” και “Η ΠΡΩΪΑ”, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού και Γ.Α.Κ. Λέρου